OUDERENZORG
ZORGINFARCT
Tekst Pien Heuts Beeld Françoise Nick
Senioren die zorg nodig hebben stuiten steeds vaker op wachtlijsten. De vraag naar thuiszorg, wijkverpleging en verpleeghuiszorg overstijgt het aanbod. Ouderen vereenzamen en verpieteren. ‘Als ik ’s avonds bij iemand wegga, hoop ik maar dat het goed gaat.’
Ze hoopt dat ze na de knieoperatie in maart tijdelijk naar een zorghotel kan. Tjitske Veerman (74) is druk met regelen. ‘En hopelijk krijg ik ook wat meer huishoudelijke hulp, want met een nieuwe knie ben je de eerste weken niet heel mobiel. Mezelf prikken tegen trombose kan ik wel, maar stofzuigen is een ander verhaal.’
Frustratie
Veerman woont alleen, heeft een broze gezondheid en loopt al lang moeilijk vanwege een versleten knie. Omdat de operatie een paar keer werd uitgesteld, kijkt ze ernaar uit straks eindelijk van de pijn verlost te zijn. Sinds december heeft ze officieel eens per week twee uur thuiszorg. ‘Het duurde een half jaar voordat dat geregeld was. Tot nu toe heb ik vanwege ziekte van het personeel nog maar twee keer thuiszorg gehad. Ik heb er meer frustratie van dan lol.’
Wachtlijsten
Veerman kampt, net als veel andere ouderen die zorg of ondersteuning nodig hebben, met wachtlijsten en personeelstekorten. ‘Het systeem is compleet vastgelopen’, weet Bert de Haas, FNV-bestuurder verzorging, verpleging en thuiszorg (VVT). ‘Het ziekteverzuim is met 10 procent structureel te hoog, te veel medewerkers verlaten de zorg en daardoor zijn wachtlijsten voor ouderenzorg onaanvaardbaar lang.’
Schrijnend
Omdat de zorgvraag de komende tien jaar als gevolg van vergrijzing blijft stijgen, moet het roer om, zegt De Haas. ‘De werkdruk is nu al enorm, iedereen loopt op zijn tenen. Het is niet voor niets dat 40 procent van de jonge zorgmedewerkers binnen twee jaar de sector verlaat.’
De bestuurder vindt het schrijnend dat ouderen lang moeten wachten voordat ze zorg krijgen. Daardoor verslechtert hun situatie, waardoor de zorgvraag uiteindelijk veel complexer wordt. Huisartsen en wijkverpleegkundigen zien dat ouderen die zelfstandig wonen steeds zwaardere zorg nodig hebben.
'WACHTLIJSTEN ZIJN ONAANVAARDBAAR LANG'
'DE ZORG IS ENORM UITGEKLEED'
Vereenzaming
Dat merkt ook wijkverpleegkundige Betty Moll (55), verbonden aan Zorggroep Amaris. Een groot deel van haar cliënten is rond de negentig jaar. Ze krijgen hulp bij het douchen, aantrekken van steunkousen, het aanreiken van medicijnen, wondzorg, stomazorg en zo nodig ook bij het plaatsen van een infuus of drain.
In de ambulante wijkverpleging aan huis ziet Moll dat ouderen soms vereenzamen, verslonzen en verpieteren. ‘Veel ouderen zijn alleenstaand en niet iedereen heeft kinderen die in de buurt wonen. Als je vitaal bent en een netwerk hebt, is zo lang mogelijk zelfstandig blijven wonen prima. Maar als je dementeert en nauwelijks mensen om je heen hebt, niet. Als ik ’s avonds bij iemand wegga, hoop ik maar dat het goed gaat.’
Zorg dichtbij
Moll ziet toekomst in aanleuncomplexen met zorg dichtbij. ‘Bij Amaris hebben we sinds een half jaar zogeheten langer-thuisteams opgezet voor de aanleunwoningen. De woonassistenten van het team begeleiden mensen naar de dokter, lopen even mee het dorp in, helpen bij een potje koken of de was opvouwen. Wij als wijkverpleegkundigen beperken ons tot de verpleegkundige handelingen, hoewel we ook nog een ontbijtje maken hoor. Op deze manier vangen we het tekort aan wijkverpleegkundigen en wijkverzorgenden op.’
Uitgekleed
Eind november riepen FNV Zorg & Welzijn en de werkgevers de overheid via een manifest op de medewerkers op 1 te zetten. Bert de Haas: ‘De lonen moeten fors omhoog, zodat ze meer in de pas lopen met het bedrijfsleven. Het moet weer aantrekkelijk worden om in de zorg te werken. Ook moet het fiscaal lonen als je meer uren gaat werken.’
En de administratieve last moet omlaag, zegt De Haas. ‘Dat roepen we al jaren. Nu besteden medewerkers zo’n 35 procent van hun tijd aan het verantwoorden van hun bezigheden. Ga werken op basis van vertrouwen! Bovendien moet er een evenwicht zijn tussen de gewenste kwaliteit en het personeel dat daarvoor nodig is. De zorg is enorm uitgekleed.’
Gaten in roosters
Kornelia Haverland (62) werkt sinds 1978 in de zorg. Ze is nu zorgcoördinator op de psychogeriatrische afdeling van de Zonnehuisgroep Noord. En merkt dat het hoge ziekteverzuim van zo’n 12 procent gaten in de roosters slaat. ‘De minimale bezetting is twee collega’s die verantwoordelijk zijn voor zestien bewoners, in de huiskamer of op hun eigen kamer. Als door ziekte iemand uitvalt, moeten we het de eerste 48 uur binnen het team zien op te lossen. Je moet je in allerlei bochten wringen om goede zorg te kunnen verlenen. Soms sta je alleen op een huiskamer en kom je ogen en oren te kort. Dat is zwaar. Want je wilt graag even een arm om iemand heenslaan als dat nodig is.’
Klachten
Haverland, die ook vakbondsconsulent is en lid van de ondernemingsraad, hoort van collega’s in de thuiszorg dat cliënten in de wijk steeds meer zorg nodig hebben, omdat klachten verergeren en zich opstapelen. ‘De thuiszorg moet meer zorg leveren en kan dat niet vanwege personeelstekort. Uiteindelijk belanden mensen dan in een heel slechte toestand in het verpleeghuis.’
Huisarts
De vakbondsconsulent hoort het ook van haar dochter die praktijkondersteuner is in een huisartsenpraktijk. ‘Er zijn steeds meer ouderen die een plek in het verpleeghuis nodig hebben, maar die is er gewoon niet. Ook bij huisartsen loopt de zorgketen vast.’
Haverland denkt dat een aantrekkelijker loon, meer zeggenschap over roosters en meer handen aan het bed tot instroom van nieuwe zorgmedewerkers kan leiden. Ik hoop dat dat besef doordringt in Den Haag.’
De naam Tjitske Veerman is om privacyredenen gefingeerd.